ارزیابی مدل مفهومی پیش بینی رفتار شهروندی سازمانی پرستاران براساس سبک زندگی وتعهد سازمانی فریبرز رحیمنیا وحید میرزایی چکیده مقدمه: سازمانهای پویای امروزی ازکارکنان خود انتظار بروز رفتارهایی داوطلبانه دارند که به موجب آن کارکنان عملکرد خود را ارتقای دهند. رفتار شهروندی سازمانی در پرستاران درکیفیت مراقبت ارائه شده از سوی آنان تأثیرگذار است. لذا شناسایی متغیرهای مؤثر بربروز این رفتار از جمله سبک زندگی و تعهد سازمانی میتواند گامی در جهت افزایش کیفیت مراقبتباشد. هدف: هدف این تحقیق شناسایی رابطه سبک زندگی بر بروز رفتارشهروندیسازمانی پرستاران از طریق متغیر تعهدسازمانی است. مواد و روشها: این پژوهش یک مطالعه پیمایشی- تحلیلی از نوع مقطعی است که درسال 1392 دربیمارستانهای دولتی استان خراسان شمالی انجام پذیرفت. در این مطالعه نمونهگیری طبقهای با تخصیص متناسب صورت گرفت و )420 ) نفر از پرستاران به صورت تصادفی انتخاب شدند و به پرسشنامههای استاندارد تعهد سازمانی آلن ومی یر) 1990 ( سبک زندگی کاتلر )2000( و رفتارشهروندی سازمانی توسط اورگان) 2000 ( پاسخ دادند. برای تعیین پایایی ابزار نیز از آلفای کرونباخ استفاده گردید که ضریب پایایی به ترتیب )%82/6 %85/8 و %87/4 ) به دست آمد. درنهایت دادهها با آزمون پیرسون و تحلیل مسیری از طریق نرم افزار spss 18 و لیزرل) ) 8/72 مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. یافتهها: میان عوامل سبک زندگی: فعالیت )%28= β( عالیق )%40= β( عقیده )%36= β( ویژگیجمعیتی) %49 = β( همچنین عوامل تعهدسازمانی: تعهد هنجاری )%44= β( تعهد عاطفی )%47= β( و تعهد مستمر )%28= β( با رفتارشهروندی سازمانی ارتباط معناداری وجود داشت )%5<p(. همچنین یافتهها نشان دادند که رفتارشهروندی سازمانی پرستاران درگرو سبک زندگی آنان است. همچنین تأثیر مستقیم سبک زندگی بررفتارشهروندی سازمانی بیشتر از تأثیر غیر مستقیم سبک زندگی بررفتارشهروندی سازمانی با واسطه تعهدسازمانی است) 0/000<P(. نتیجهگیری:باتوجهبهیافتههایپیشنهادمیگرددمدیرانپرستاریبیمارستانیبرایبهبود رفتار شهروندیسازمانی پرستاران به برنامهریزی در راستای تغییر مؤلفههای مؤثر از جمله سبک زندگی و تعهد سازمانی آنان همت گمارند. کلماتکلیدی: پرستار سبک زندگی رفتارشهروندی سازمانی تعهدسازمانی فریبرز رحیمنیا دانشيار.گروه مديريت دانشگاه فردوسی مشهد مشهد ايران مؤلف مسؤول: وحید میرزایی دانشجوی دکتری مديريت )گرايش مديريت رفتاری( پرديس بين الملل دانشگاه فردوسی مشهد مشهد ايران آدرس: mirzaei_va@yahoo.com سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393 41 41
همكاران و میرزایی وحید مقدمه است. ارتباط در بیماران با بیمارستان در پرستاران فعالیت کیفیت نظر از درمانی خدمات دهنده ارائه مراکز و بیمارستانها میتواند که عواملی مهمترین از هستند. اهمیت حائز بسیار خدمات چه هر ارائه جهت در را پرستاران تعامالت و ها نگرش رفتارها است سازمانی رفتارشهروندی گیرد کار به خدمات بهترکیفیت وجود با آن با مرتبط عوامل سازمانیو شهروندی رفتار مفهوم )1(. است. گرفته قرار توجه مورد کمتر پرستاری رشته در زیاد اهمیت ) 2000 (مطرح وهمکاران اورگان وسیله به سازمانی رفتارشهروندی نوآورانه و خودجوش رفتارهای و همکاری به تمایل مورد در شدکه آنجاکهرفتارشهروندیسازمانی جزءنقشرسمی میکندواز بحث روابط به پاسخ برای رفتاری شاخص عنوان به نتیجه در نیست افراد را سازمانی شهروندی رفتار نظراورگان از میرود. بهشمار همکاران نیستند سازمانی رسمی وظایف جزء که دانست رفتارهایی میتوان فرانقشی رفتار نوعی رفتار نوع این دارند. تأثیر سازمان عملکرد امابر واقع در میگیرد. قرار نقشی درون رفتارهای مقابل در که است رسمی نقشهای از فراتر شغلی رفتارهای به فرانقشی رفتارهای در معموال و هستند اختیاری رفتارها این برمیگردد. كاركنان نتیجه در نمیشوند گرفته نظر در سازمان رسمی پاداش سیستم معتبرترین هستند) 2 (. آنها شغل معمول ازوظایف فراتر رفتارهایی سازمانی شهروندی رفتار مؤلفههای درباره شده ارائه تقسیمبندی اجتماعی.نوع بعدآداب پنج شامل و گردیده مطرح اورگان توسط یکی است) 3 (.ازطرفی نزاکت و کاری جوانمردی وجدان دوستی زندگی سبک پرستاران سازمانی بررفتارشهروندی مؤثر عوامل از مطرح اجتماعی آدلرروانشناس توسط زندگی سبك آنهاست.مفهوم زندگی نوعی روش عنوان به را زندگی سبک لغات فرهنگ در شد. یا زندگی شیوه از خاصی روشی چنین وهم فرهنگ یا گروه فرد با فرد یک وارزشهای ها گرایش کننده منعکس که زیستن سبک مجموعهای را زندگی سبك میکنند) 4 (.گیدنز تعریف است گروه جریان در معین فرد یك فعالیتهای و رفتارها همه از منسجم نسبتا و عادتها از مجموعهای مستلزم كه میداند خود روزمره زندگی برخوردار وحدت نوعی از اساس همین بر و جهتگیریهاست كرده ترجمه معیشت یا زندگی نوع را زندگی سبك بوردیو است) 5 (. صورت به انسانها زندگی شیوه و حیات جریان چگونگی منظور كه كار زمان طول درآمد از استفاده نحوه که است گروهی و فردی رفتارهای سكونت محل آرایش نحوه تغذیه پوشیدن لباس شیوه متعددی تقسیمبندیهای میشود) 6 (. شامل را و... فرهنگی و دینی فرن نظر است از گرفته صورت دانشمندان توسط زندگی سبک از سرگرمی کار )مانند فعالیتها شامل: دسته سه به زندگی سبک )مانند عقاید و رسانه( و خانواده )مانند عالقهمندیها تفریحات( و از میشود) 7 (. تقسیم اقتصادی( و سیاسی اجتماعی موضوعات فعالیت: الف( چهارمؤلفه به زندگی سبک مؤلفههای کاتلر دیگاه رسانه خانواده شامل عالیق: ب( و... تفریح سرگرمی کار شامل و... اقتصادی سیاسیو اجتماعی شاملموضوعات عقاید: ج( و... تقسیم و... تاهل وضعیت تحصیالت سن ویژگیجمعیتی:شامل د( هک عمدهای مسائل از یکی میدهد نشان بررسیها میشود) 8 (. نهادهای مهمترین از یکی عنوان به درمانی بهداشتی- سازمانهای صرف رغم به که است این هستند رو به رو آن با کشور خدماتی انسان نیروی بکارگیری جهت فراوان سرمایههای و زیاد هزینههای جهت خودرا انگیزه مذکور کارکنان مدتی از پس سازمانها این در حتی و داده دست از بیمارستانها جمله از بخش این در خدمت عامل عنوان به سازمانی تعهد میان این در میشوند. خارج آن از میگردد تلقی پرستاران سازمانی شهروندی رفتار بر دیگری مؤثر آنها شهروندی رفتار و زندگی سبک میان روابط کننده تسهیل که مذکور سازمانهای مشکالت و مسائل زمره در آن کمبود و است مقاله در وایت توسط سازمانی تعهد مفهوم میشود) 9 (. محسوب قدرت عنوان به سازمانی شد) 10 (.تعهد مطرح سازمانی انسان گرفته نظر در سازمان دریک مشارکت و فردی هویت بر مبتنی سازمانی تعهد از آگاهی با میتوانند انسانی منابع مدیران میشود. سازمانی توسعه برای راهكارهایی و بخشیده بهبود را سازمانی اهداف كار به نسبت نگرش نوعی درحقیقت سازمانی تعهد كنند. تبیین برای آنها تمایل و كاركنان مشاركت با مشخص بهطور كه است كاركنان شغلی عملكرد در و بوده مرتبط سازمان در ماندن باقی مانند مفیدی نتایج به منجر میتواند سازمانی تعهد است مؤثر نظر از شود) 11 (. کارکنان غیبت کاهش و عملکرد بهبود اثربخشی "مستمر" عاطفی" "تعهد جزء سه از سازمانی مییرتعهد و آلن تعهدعاطفی آنها نظر اساس بر است. شده تشکیل "تکلیفی" و تعهد مستمر تعهد سازمان به نسبت کارمند هیجانی دلبستگی تعریف سازمان ترك با مرتبط هزینههای از او تشخیص براساس فرد ماندن برای اخالقی اجبار احساس تکلیفی تعهد همچنین میشود و مودای توسط که مطالعهای میرود) 1 (.در شمار به سازمان در کردند: 1 -ویژگیهای مشخص انجامشدآنها )2002( همکارانش تابستان 1393 دوم شماره سوم دوره سوم سال پرستاري مديريت فصلنامه 42
پرستاران سازمانی شهروندی رفتار پیشبینی زندگی سبک تعهدسازمانی رفتارشهروندي تحقیق مفهومی مدل شکل 1. هرگونه بنابراین میشود محسوب سازمانی هر سرمایههای و منابع و...( کار سابقه تحصیالت تاهل وضع جنس شخصی)سن نهایت در میتواند بخش این در سرمایهگذاری حتی و برنامهریزی چالشی شغلی امنیت شغلی نقش)رضایت بر مبتنی ویژگیهای 2- باشد. همراه سرمایه بازگشت با و شده كارایی افزایش به منجر عدالت سازمان ساختاری)حمایت ویژگیهای و...( 3 - کار بودن سالمت و خدماتی دربخش مقدم خط عنوان به پرستاران که ازآنجا سازمانی تعهد پیششرطهای تجربیاتکاری و...( 4 - سازمانی متفاوتی زندگی سبک دارای هریک و میباشند مسؤولیت عهدهدار اظهار مطالعهای در 1992 سال در وهمکارانش رابینز است) 12 (. تعهد میزان بر مؤثر عوامل از زندگی سبک نوعی به و میباشند کار سابقه سن شخصی)نظیر ویژگیهای از تابعی تعهد داشتندکه پرستاران از نیز بیماران دیگر سوی از و میباشد ازجامعه قشر این کار محیط با مرتبط موقعیتی عوامل و تحصیالت( سطح و جنس مطالبه را آنها وظیفه و نقش از فراتر رفتارهایی بروز تقاضای سازمانی شهروندی رفتار بر متعددی متغیرهای اگرچه است) 13 (. زا بهتری درک به منجر میتواند تحقیق این نتایج لذا میکنند عدالت رویهای عدالت متغیرهای بین این در ولی هستند مؤثر روابطی گردد آنان کاری تصمیمات در افراد میان پیچیده روابط شغلی رضایت و تعهدسازمانی اعتماد توزیعی عدالت و مراودهای بسیاری مطالعات رغم علی بنابراین نشدهاند درک چندان هنوز که رفتار مشخص عالئم )2000( دارند) 14 (.المبرت را فراوانی بیشترین که آنجا از اما دارد وجود سازمانی شهروندی رفتار زمینه در که قرار طبقه سه در سازمانی تعهد با دررابطه را سازمانی شهروندی کارکنان سازمانی شهروندی رفتار بر زندگی سبک تأثیر اهمیت به طبقه 3 :مشارکت وفاداری طبقه 2 : فرمانبرداری طبقه 1 : میدهد: این شده کمتری توجه پرستار قشر و درمانی مراکز در ویژه به با تحقیقی ) 1998 (در مینتل سازمان ومسؤولیتپذیری) 15 (. مطالعات اینکه به توجه با سویی از است. اهمیت دارای تحقیق زندگی گوناگون جنبههای به بریتانیا در زندگی سبک عنوان مطرح را سازمانی بررفتارشهروندی سازمانی تعهد تأثیر پیشین ویژه به زنان تصمیمگیرندگی نقش درباره اطالعاتی و زنان جوانان داشتهاند تأکید موضوع این بر نیز محققان چنین هم کردهاند نشاندهنده تحقیق نتیجه پرداخت فراغت اوقات درامرگذراندن شهروندی رفتار کاهش به منجر سازمانی تعهد به توجه عدم که توجهبه و مردان( به نسبت )زنان جوانان جنسیت بین باال رابطه زندگی سبک متغیرهای از یکی که آنجا از و میگردد سازمانی در ویل توسط که درمطالعهای بود) 16 (. وخانواده ظاهرشخصی سبک که میرسد نظر به منطقی است افراد عقاید و عالیق گذران رفتارهای در اختالفها عمدهترین شد انجام سال 2001 هدف رو این از باشد گذار تأثیر سازمانی شهروندی رفتار بر زندگی در شد) 17 (. مشخص اجتماعی طبقه و جنس سن فراغت اوقات سازمانی شهروندی رفتار بر زندگی سبک تأثیر بررسی تحقیق گردید 1385 انجام سال در شکرشکن و نعامی توسط که مطالعهای شمالی خراسان استان دولتی بیمارستانهای در شاغل پرستاران تعاملی( و رویهای )توزیعی سازمانی عدالت نوع سه هر شد مشخص پیشنهاداتی بتواند تا است سازمانی تعهد واسط متغیر وجود با مودای دارند) 18 (. معناداری همبستگی سازمانی شهروندی رفتار با در افراد درک در زندگی سبک نقش به توجه با نماید. ارائه را و سن که دادند نشان 2006 درمطالعهخود سال در وهمکارانش رفتارهای بر سازمانی تعهد تأثیر و سازمانی رفتارشهروندی بروز همکاران و هکت دارند) 12 (. مستقیم رابطه تعهد با خدمت سابقه دهد پاسخ سؤال این به است صدصد در پژوهشگر افراد فرانقشی متغیر عنوان به سازمانی تعهد دادند نشان خود مطالعه در )2001( شخصیتی( ویژگی عقاید عالیق زندگی)فعالیت سبک بین آیا که شهروندی رفتار جمله از محیطکاری رفتاری پیامدهای واسط فضیلت احترام وجدان دوستی )نوع سازمانی شهروندی رفتار با بزرگترین از یكی انسانی نیروی كه آنجا از )19(. است سازمانی 43 تابستان 1393 دوم شماره سوم دوره سوم سال پرستاري مديريت فصلنامه
همكاران و میرزایی وحید رسیدن دارد برای وجود رابطه پرستاران در جوانمردی( شهروندی آیا گرفت: قرار بررسی مورد زیر فرعی اهداف اصلی هدف این به تعهد و شخصیتی( ویژگی عقاید عالیق )فعالیت زندگی سبک بین دارد آیا وجود هنجاری(رابطه مستمر )عاطفی پرستاران سازمانی شهروندی رفتار و عاطفی هنجاری( تعهدسازمانی)مستمر بین شهروندی فضیلت احترام وجدان سازمانیپرستاران)نوعدوستی زندگی سبک غیرمستقیم تأثیر دارد آیا وجود رابطه جوانمردی( اثر از بیشتر سازمانی شهروندی رفتار بر سازمانی تعهد طریق از سؤاالت است براساس سازمانی شهروندی رفتار بر آن مستقیم میشود. آزمون )1( شکل در شده ترسیم مفهومی مدل مذکور روشها و مواد از و است کاربردی تحقیقات قالب در هدف لحاظ به مطالعه این بهبود جهت در مدیران به میتواند تحقیق از حاصل نتایج که آنجا عملکردوتعهدسازمانیوبروزرفتارشهروندیسازمانیپرستارانیاری پیمایشی- تحقیقات زمره در تحقیق اجرای شیوه لحاظ به لذا رساند شاغل مردوزن پرستاران را حاضر تحقیق آماری جامعه است. تحلیلی از میدهد. تشکیل شمالی خراسان استان دولتی بیمارستانهای در سازمانی ارزشهای با سازگار و وفادار متعهد انسانی نیروی که آنجا میتواند نمایند فعالیت شغلی مسؤولیتهای و وظایف از فراتر که انتخاب آماری جامعه این لذا باشد سازمان درکارایی مهمی عامل انحراف پرستاران میان از نفر 30 تعداد به اولیه نمونهگیری با گردید. سطح با کوکران فرمول در دادن قرار با لذا آمد 25=S %بدست معیار بدست نیاز مورد نمونه حداقل عنوان به نفر 420 درصد 95 اطمینان تک خوشهای تصادفی نمونهگیری صورت به نمونه افراد تعداد آمد. با متناسب بیمارستان هر در طوریکه به گردیده انتخاب مرحلهای در توضیح از شد پس انتخاب نمونه آن در شاغل پرستاران تعداد آنها از آزمودنیها همکاری و مشارکت جلب و پژوهش اهداف مورد زندگی تعهدسازمانی خواستهشدتابهسؤاالتپرسشنامههایسبک قابلیت محاسبه منظور به دهند. پاسخ سازمانی رفتارشهروندی و محاسبه پایاییپرسشنامه ضریبآلفایکرونباختوسطنرمافزارspss از تایی 30 نمونهای ابتدا در تحقیق پایایی آوردن بدست برای شد. ضریب پرسشنامهها جمعآوری از پس و انتخاب نظر مورد جامعه آلفایکرونباخمحاسبهگردید. پرسشنامهتعهدسازمانی شد. ساخته یر) 1990 ( ومی آلن توسط سازمانی تعهد پرسشنامه تعهد زیرمقیاس 3 شامل که بوده 12 سؤال مذکورشامل پرسشنامه زیرمقیاس هر برای مستمراستکه تعهد هنجاریو تعهد عاطفی که هرسؤال به باید پاسخدهندگان و گردیده طراحی بسته 4 سؤال را خود نظر زیاد) 5 ( بسیار ) 1 (تا کم ازبسیار گزینهای 5 طیف دریک ابرازنمایند.اعتباردرونیهرپرسشنامهوزیرمقیاسآنبامحاسبهآلفا دهعت بدینگونهبدستآمد: نتایج بررسیقرارگرفتو مورد کرونباخ )%81( مستمر: تعهد )%79/3( عاطفی: تعهد )%82/6( سازمانی: وتعهدهنجاری: %80 پرسشنامهرفتارشهروندیسازمانی: پرسشنامهرفتارشهروندیسازمانیتوسطاورگان) 2000 (ساختهشد. شامل: مقیاس زیر 5 دارای و بسته 20 سؤال شامل مذکور پرسشنامه جوانمردی و شهروندی فضیلت احترام وجدانکاری نوعدوستی است.برایهرزیرمقیاس 4 سؤالبستهدرطیفلیکرتازبسیارکم) 1 ( پاسخ سؤال هر به نظر مورد نمونه و گردیده مطرح زیاد) 5 ( بسیار تا آنازطریق مقیاسهای زیر و پرسشنامه درونی اعتبار میدهد. زیربدستآمد رفتارشهروندیسازمانی: آلقایکرونباخبررسیونتایج تکریم )%80( دوستی: نوع )%76/4( فضیلتشهروندی: )%89/9( )74/5(. وظیفهشناسی: و جوانمردی:) %80/1 ( )%74/5( احترام: و زندگی سبک پرسشنامه افراد و اساتید با که صحبتهایی با زندگی سبک پرسشنامه از شده ارائه متغیرهای از استفاده با پذیرفت صورت صاحبنظر کاتلر متغیرهای انتخاب علت گردید ) 2000 (تهیه کاتلر سوی فرد زندگی سبک بر که است مؤلفههایی بودن کامل و جدید شاخص زیر 4 دارای زندگی سبک کاتلر نظر از میباشد تأثیرگذار پرسشنامه ویژگیجمعیتیاست. نظرو و عقیده عالیق فعالیت بسته سؤال 5 شاخص زیر هر برای که بوده سؤال 20 در مذکور گردید. طراحی بسیارزیاد) 5 ( کم) 1 (تا ازبسیار لیکرت مقیاس در زیر شرح به مذکور پرسشنامه از آمده بدست کرونباخ آلفای نتایج )%79/6( عالیق: )%72/8( فعالیت: )%85/5( است.سبکزندگی: )%73/2(. جمعیتی: ویژگی )%74/3( نظر: و عقیده از مذکور پرسشنامههای کردن بومی و صوری روایی بحث در استفاده پزشکی علوم دانشگاه مدیران و مدیریت اساتید نظرات تأییدی عاملی تحلیل از عاملی روایی بررسی در براین گردید عالوه ضریب انسانی علوم پژوهشهای برای اینکه به توجه با شد. استفاده آمده بدست نتایج است قبول قابل )0/60( از باالتر کرونباخ آلفای از مذکور پرسشنامههای که است بیانگراین نظر مورد نمونه از مدلیابی از پژوهش این در همچنین برخوردارند. مناسبی پایایی تابستان 1393 دوم شماره سوم دوره سوم سال پرستاري مديريت فصلنامه 44
پیشبینی رفتار شهروندی سازمانی پرستاران جدول 1. توزیع فراوانی سن تاهل وسطح تحصیالت نمونههای مورد پژوهش درصد فراوانی متغیر 25 105 20-30 46/4 195 31-41 گروه سنی 28/6 120 بیش از 41 سال وضعیت تاهل سطح تحصیالت 19/8 83 مجرد 80/2 337 متاهل 9/52 40 کاردانی 78/09 328 کارشناسی 12/4 52 کارشناسی ارشد 100 420 جمع )%0/05<p(. عالوه براین نتایج نشان داد که بین تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه معناداری وجود دارد )%0/05<p(. جدول 2 نشاندهنده بارعاملی هریک از مؤلفههای مدل میباشد. در ادامه مدلیابی معادالت ساختاری و برازش مدل مورد بررسی قرار گرفت. از سویی نتایج آزمون پیرسون نشان داد که سبک زندگی) re=0/83 ( نسبت به تعهد سازمانی) re=0/72 ( در سطح اطمینان 0/99 با رفتار شهروندی سازمانی رابطه بیشتری دارد. بنابراین میتوان گفت سبک زندگی بر رفتار شهروندی سازمانی پرستاران بیشتر اثرگذار میباشد. آزمون برازش مدل تعیین میکند که آیا مدل پیشنهادی باید پذیرفته شود یا خیر. در نمودار 1 مدل ساختاری)مدل استاندار (حاصل از تجزیه وتحلیل دادههای آماری ارائه شده است براساس این نمودار و با توجه به مقدار) p=0/000 ( میتوان گفت متغیرهای آشکار به خوبی برروی متغیرهای مکنون بار شدهاند به بیان دیگر میتوان گفت که پرسشنامههای پژوهش میتوانند به طور مناسبی توصیف کننده سه متغیر سبک زندگی رفتارشهروندی سازمانی و تعهد سازمانی باشند. در نمودار 2 نیز بحث معنی داری مدل مورد بررسی قرارگرفته است. در نهایت نشانگرهای مربوط به برازش مدل نهایی نشان داده است که برازش مطلوب مدل است)جدول 3(. جدول 4 نتایج حاصل از بررسی سؤاالت تحقیق را در قالب ضرایب مسیر همراه با سطح معنیداری و در ارتباط با سؤاالت تحقیق نشان میدهد. توسط مقادیرP-Value )مقدار احتمال( معنیداری ضرایب مسیر بررسی میشود. اگر مقدار مورد نظر از )%0/05( کمتر معادالت ساختاری به روش تحلیل مسیر پیشنهاد شده توسط هالند )1999( و با استفاده از نرم افزار لیزرل )8/72( و spss 18 انجام شد) 20 (. قبل از انجام مطالعه با كسب اجازه از مسؤولین امر دانشگاه و تصویب طرح پژوهشی در شورای اخالق و ارائه معرفی نامه رسمی به مسؤولین افراد مورد مطالعه توضیحات مناسبی در خصوص تحقیق به مطالعه شوندگان ارائه گردید تا حدی كه به نتیجه مطالعه لطمهای وارد نگردیده و باتأکید بر عدم قید نام و نام خانوادگی در پرسشنامه اطمینان الزم به افراد مورد مطالعه داده شدكه كلیه اطالعات بدست آمده محرمانه خواهد بود آنگاه دادهها به كمك نرمافزارهای مذکور مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافتهها در مطالعه حاضر اکثر افراد مورد مطالعه )%46/4( در گروه سنی )31-41( سال قرار گرفتندکه )%19/8( مجرد و )%80/2( متاهل بودند. همچنین) %9/52 ( دارای مدرک کاردانی )%78/09( دارای مدرک کارشناسی و) %12/4 ( افراد دارای مدرک کارشناسی ارشد بودند )جدول 1(. برای این که مدل ساختاری یا همان نمودار مسیر تأیید شود نخست باید مقادیر تی و ضرایب استاندارد معنادار باشند. مقادیر تی اگر از 2 بزرگتر ویا از 2 - کوچکتر باشند در سطح اطمینان) 95 %(معنادارخواهندبود.برایناساسمقادیربرآوردروابط مستقیم میان متغیرهای مدل مورد تحلیل قرار گرفت)نمودار 1 (. نتایج نشان میدهد بین سبک زندگی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه معناداری وجود دارد )%5<p(. همچنین نتایج بیانگر این است که بین سبک زندگی و تعهد سازمانی رابطه معناداری وجود دارد فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393 45
همكاران و میرزایی وحید عاملی بار های یافته جدول 2. داری معنی سطح مقدارT P<0/05 9/21 P<0/05 10/98 P<0/05 13/03 P<0/05 18/13 P<0/05 14/98 P<0/05 13/50 P<0/05 14/94 P<0/05 11/52 P<0/05 10/22 P<0/05 10/84 عاملی بار متغیر 0/29 فعالیت 0/39 عالیق 0/35 ونظر عقیده 0/50 جمعیتی ویژگی 0/45 احترام و تکریم 0/45 جوانمردی 0/50 کاری وجدان 0/33 شهروندی فضیلت 0/43 هنجاری تعهد 0/29 مستمر تعهد تأیید نظر مورد رابطه و بوده معنیدار نظر مورد مسیر ضریب باشد و نبوده معنیدار مسیر ضریب آن صورت این غیر در میگردد میشود. رد مربوطه رابطه شهروندی رفتار بر زندگی سبک مستقیم غیر تأثیر بررسی سازمانی اثرات مقایسهای بررسی به مربوط ریاضی محاسبات از حاصل نتایج زندگی سازمانی(سبک تعهد نقش ایفای )با مستقیم غیر و مستقیم غیرمستقیم اثر که میدهد نشان سازمانی شهروندی رفتار بر )0/655=0/79 0/83( سازمانی - شهروندی رفتار بر زندگی سبک در امر این که جایی آن از است. )0/76( آن مستقیم اثر از کمتر قرار تأیید مورد سؤال این است شده بینی پیش چهارم سؤال است. مطلب این بیانگر 3 نمودار نمیگیرد. بحث از پرستاران سازمانی شهروندی رفتار ارتقای ایده بر پژوهش این شهروندی رفتار بود. استوار سازمانی تعهد و زندگی سبک طریق است گرفته قرار سازمانها توجه مورد که است مباحثی از سازمانی انجام بیشتری داوطلبانه اقدامات رفتاری چنین دارای افراد که چرا فراتر و داوطلبانه کارهای انجام نماد پرستاران سویی از میدهند. این بودن اهمیت حائز لذا میشوند قلمداد خود وظایف ازشرح انجام انگیزه رفتاری چنین بروز بر مؤثر عوامل شناسایی و موضوع تأثیر بهبررسی تحقیقی انجام با تا ساخت فراهم را پژوهش این متغیر وجود با پرستاران سازمانی شهروندی رفتار بر زندگی سبک زندگی سبک داد نشان پژوهش این نتایج بپردازیم. سازمانی تعهد وجود با پرستاران سازمانی شهروندی رفتار بر متعددی اثرات بین انطباق عدم که طوری به مینماید ایجاد سازمانی تعهد متغیر رفتارهای بروز زمینه آنان فعالیت و عالیق با افراد زندگی سبک از یکی زندگی سبک خواهد. دنبال به را سازمانی ضدشهروندی عضوی عنوان به نیز پرستاران سازمانهاست در افراد دغدغههای به باتوجه خالصه طور به نیستند مستثنی امر این از سازمان از سازمانی تعهد سازمانی رفتارشهروندی درباره شده ارائه مطالب و زندگی سبک بین که کرد استنباط میتوان زندگی سبک و مطالعه در دارد. وجود معناداری رابطه سازمانی شهروندی رفتار سطح دارای و متاهل زن جوان پژوهش نمونههای اکثریت مذکور نتایج گردید مالحظه که همانطور بودند. کارشناسی تحصیالت معناداری تأثیر زندگی سبک داد نشان شده انجام آماری تحلیل مشخص چنین هم دارد پرستاران سازمانی رفتارشهروندی بر پرستاران شهروندی رفتار بر زندگی سبک مستقیم اثر گردید بارن مطالعات با یافتهها این که است آن مستقیم غیر اثر از بیشتر وگرینبرگ) 21 (همخوانیداردوایننکتهرابهذهنمتبادرمیکندکه گذارد. می تأثیر پرستاران سازمانی بررفتارشهروندی زندگی سبک تعهدات به بیمارستان که برسند نتیجه بدین پرستاران که زمانی خواهد بیشتر سازمانی شهروندی رفتارهای بروز میکند عمل خود بر تعهدسازمانی معنادار تأثیر شد مشخص گردید) 22 (.همچنین یافته با منطبق که قرارگرفت تأیید مورد سازمانی رفتارشهروندی تابستان 1393 دوم شماره سوم دوره سوم سال پرستاري مديريت فصلنامه 46
پیشبینی رفتار شهروندی سازمانی پرستاران نمودار 1. مدل ساختاری پژوهش نمودار 2. مدل معنیداری پژوهش فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393 47
وحید میرزایی و همكاران جدول 3. نشانگرهای برازش مدل نهایی تحقیق شاخص آستانه پذیرش مقدار نتیجه 0/98 تعدیل شده نیکویی برازش < 0/90 تایید مدل تایید مدل تایید مدل تایید مدل P نتیجه 0/000 تایید 0/000 تایید 0/000 تایید ضریب مسیر: 0.79 معنی داري: 0/000 رفتارشهروندي سوال اصلی سوال فرعی سوال فرعی نرم شده برازندگی نرم نشده برازندگی نسبت کای اسکوئر به درجه آزادی سبک زندگی سبک زندگی تعهد سازمانی شاخص 1/00 1/00 1/67 0/90 < 0/90 < 3 > جدول 4. ضرایب مسیر معنی داری متغیرها رفتار شهروندی سازمانی تعهد سازمانی رفتار شهروندی سازمانی ضریب رگرسیونی 0/76 0/83 0/79. ضریب مسیر: 0.83 معنی داري: 0/000 تعهدسازمانی ضریب مسیر: 0.76 معنی داري: 0/000 سبک زندگی نمودار 3. تاثیر مستقیم سبک زندگی بیش از تاثیر غیرمستقیم آن بر رفتارشهروندی سازمانی است RMSEA=0.063 محققانی همچون گراهام )25( نیز میباشد واین بدان معناست زمانیکه پرستاران به تحقق تعهدسازمانی توسط بیمارستان باور داشته باشند در آن صورت اعتماد آنان به بیمارستانشان افزایش می یابدو رفتارشهروندی بیشتری را از خود نشان میدهند. جعفری و صادقی) 1390 ( در مطالعهای مشخص کردند بین ابعاد رادمردی و فضیلت مدنی با تعهد سازمانی رابطه معنادار مثبت وجود دارد) 24 (. پودساکف در مطالعهای یاد آور میشود بین ابعاد فرهنگ سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی ارتباط وجود دارد. در یافتههای پژوهشی انصاری و میراحمدی مشخص گردید رضایت شغلی به طور معناداری بر رفتار شهروندی سازمانی و تعهد سازمانی مؤثر P-value:0/0000 است) 25 (. از نظرماتیو و زاجاک )2000( تعهد سازمانی با سن افراد دارای همبستگی مثبت و با تحصیالت همبستگی ضعیف و منفی دارد) 26 (. در مطالعه حاضر از میان عوامل سبک زندگی و تعهد سازمانی ویژگیهای جمعیتی و تعهد عاطفی بیشترین تأثیر را در رفتارشهروندی سازمانی پرستاران دارا میباشند. البته مطالعات انجام گرفته در خارج از کشور نیز ابتدا تعهدعاطفی و بعد از آن تعهد هنجاری را دارای بیشترین ارتباط با رفتار شهروندی سازمانی میدانند) 27 (. یافتههای پژوهش حاضر در برنامهریزی برای افزایش تعهدسازمانی پرستاران و بروز رفتارهای داوطلبانه یا فرانقشی مؤثر باشد. پیشنهادکاربردی که میتوان بر پایه نتایج حاصل از این 48 فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393
پیشبینی رفتار شهروندی سازمانی پرستاران مطالعه مطرح کرد این است که مدیران و سرپرستاران از طریق سیاستهای تشویق رفتار شهروندی به عنوان الگوهای نقش اعتقاد به ارزش در کمک به هم نوع میتوانند برای بروز هر چه بیشتر رفتارشهروندی پرستاران نقش حیاتی را در زمینه یادگیری در محل کار باز کنند هم چنین میتوانند در مرحله گزینش و استخدام از طریق مصاحبههای دقیقتر پرستارانی را استخدام کرد که بیشتر به دنبال رفتارهای همکارانه و گروهی هستند چرا که این تمایالت زمینه ساز بروز رفتار شهروندی خواهد بود عالوه بر این آموزش و توسعه روشهای ارزیابی عملکرد و جبران خدمات و سیستمهای غیر رسمی هم چون فرهنگ مشارکتی در سازمان میتواند عاملی جهت بروز رفتارشهروندی در جامعه مورد نظر باشد. در پایان الزم است در تعبیر و تفسیر نتایج به محدودیتهای پژوهش نیز اشاره شود یافتههای مطالعه حاضر بر روی پرستاران شاغل در بیمارستانهای دولتی استان خراسان شمالی انجام گرفته است و لذا نتایج حاصل را نمیتوان به کلیه پرستاران تعمیم داد. پیشنهاد میشود در تحقیقات آینده مطالعه مشابهی پیرامون سبک زندگی و رفتار شهروندی سازمانی پرستاران بیمارستانهای خصوصی و دولتی سایر شهرها صورت پذیرد و نتایج حاصل با تحقیق حاضر مقایسه گردد. ازسوی دیگر می توان به عدم تمایل پرستاران شاغل در تكمیل پرسشنامهها و ابراز بیزاری خود از این گونه پژوهشها اشاره نمود در این مورد پرستاران به مواردی چون عدم پیگیری محققان و به فراموش سپرده شدن نتایج تحقیقات اشاره داشتند و این كه با وجود تحقیقات عدیده نتایج هیچ یك از آنها آثار مثبتی در تغییر وضعیت یا حل چالشهای موجود برای آنان نداشته است لذاپژوهشگر امیدوار است نتایج حاصل از این پژوهش با عنایت و بهرهگیری مسؤولین محترم و دستاندركارپرستاری بتواند نقشی هر چند كوچك در بهسازی محیط سازمانی و احترام به شأن و منزلت این قشر نماید. از سوی دیگر از آنجا که در این تحقیق متغیرهای سبک زندگی و تعهدسازمانی بر رفتارشهروندی بررسی شده است لذا پیشنهاد میشود متغیرهای دیگری نظیر وجدان کاری جو سازمانی تعارض کار- خانواده حمایت مدیران و همکاران که میتوانند رابطه زیادی با تمایل پرستاران برای ارائه رفتارشهروندی سازمانی داشته باشند مورد بررسی قرار گیرد. نتیجهگیری در مجموع می توان گفت سبک زندگی و تعهدسازمانی در بروز رفتارشهروندی سازمانی پرستاران نقش مهمی دارند. از یافتههای مهم تحقیق که در مطالعات پیشین بدان پرداخته نشده است نقش سبک زندگی و مؤلفههای آن هم چون فعالیت عقیده عالیق و ویژگیهای جمعیتی در ایجاد رفتارشهروندی سازمانی است. نتایج این مطالعه بیان میکند اثر مستقیم سبک زندگی بر رفتار شهروندی پرستاران بیشتر از اثر غیر مستقیم به واسطه تعهد سازمانی است لذا با شناسایی سبک زندگی پرستاران میتوان آنان را به شهروندان سازمانی تبدیل نمود. تشکر و قدرانی با تشکر از معاونت آموزشی و پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی و پرستاران شاغل در بیمارستانهای استان که ما را در انجام این پژوهش یاری رساندند. References 1. Jahangir F. Investigate the relationship between organizational commitment: job satisfaction and individual factors of nurses in internal medicine-related hospitalintehran: journal of Shahid Beheshti University of Medical Sciences. 2007;4(2)21-9. [Persian]. 2. Organ DW, Konovsky M.Cognitive versus affective determinants of organizational citizenship behavior. Journal of Appl Psychol. 1989;(74):157-64. 3. Castro M, Armario R,Ruiz J.The Infuence Of Employee Organizational Citizenship Behavior Customer Loyalty. International. Journal Of Service Industry Management.2004; 15)1(:27. 4. Oxford Advanced Learner s Dic, 2000. 5. Giddens A. Modernity and Self-Identity,Self and Society in The Late Modern Age.journal of Cambridge university.2000:6(3):374-86. فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393 49
وحید میرزایی و همكاران 6. Rickert H.Class in American Society.New York:Harison Prentic Hall.2004. 7. Fern E. Advanced Focus Group Research.Journal of London.2001;154(2):20-7. 8. Katler ph,armestrang G.The principles of Marketing.[B.Forozandeh,Trans]5nd edition,tehran: Atropat2000. 9. Sajjadi H., Khamesi pour M., Hasanzade A., Vali L.Organizational commitment and turn over of staff tovice Chancellor for University. Health work in Iran.2009; 6(3): 32-37.[persian]. 10. Pour Soltani H., Amiri M.physical Education Teachers Between Organizational Commitment and Organizational Citizenship.Journal of Sport Management. 2012;25(4):61-9. [Persian]. 11. Silverthorne C.The impact of organizational culture and person-organizational fit on organizational commitment and job satisfaction in Taiwan.Journal of Applied Psychology.2004;2)25(:592-9. 12. Mowday RT. Chickens,pigs,Breakfast and Commitment.The Organizational Behavior Division.New York.2002. 13. Robbins S.Organizational Behavior: Concepts, Theories, Applications.[A. Parsaeian, M. Arabi, Trans.].3nd edition, Tehran:Samt2005. [Persian]. 14. Aryyaei S. Trust as a mediator of the relationship between organizational justice and work outcomes: Test of a social exchange model.journal of Human Resource.2002; 3)23(:267-85. 15. Lambert SJ. The link between work- life benefits and organizational citizenship behavior.journal of Academy managment.2000;16)43(: 801-15. 16. Kordi H, Hadizadeh S. Study on the Lifestyle of working and non-working women. Journal of Women and Society.2012; 2)5(:21-8.[Persian]. 17. Veal Aj.Lifestyle and Leisure A Review and Tourism Unversity Of Technology Sydney, Bibliography. Sydney. 2000. 18. Na ami R., Shekarshekan N.The level Of Organizational Citizenship Behavior.Journal of Research Administration. 2000; 1)1(: 33.[ Persian]. 19. Hachett R, Lapierre L, Hausdorf P.Understanding the links Betweenwork Commitment Constructs.Journal of Vocational Behavior.2001;4(2):392-413 20. Martinsons M. Knowledge-based systems leverage human resource management expertise.journal of Management Review.1999;184(4-6): 16-25. 21. Baron RA, Greenberg MS.Behavior in organization Australia.2003. 22. Erturk A.Increasing organizational citizenship behaviors of Turkish academicians: Mediating role of trust. Journal of Management Psychol.2007; 2(3):257-70. 23. Graham C.The impact of organizational culture and person-organizational fit on organizational commitment and job satisfaction in Taiwan.Journal of Vocational Behavior.2004; 12(25):592-9. 24. Jafari H., Sadeghi A., Khodayari R.Relationship Between Organizational Citizenship Behavior and Organizational Commitment Hashemi Nejad Hospital in Tehran.Journal of Health Science. 2011;4)3(:40.[Persian]. 25. Ansari M, Zadeh K. Study on the Relationship Between Job Stress:job Satisfaction, Organizational Commitment and Organizational Citizenship Behavior. Journal of Human Resource Management in Oil. 2010;12(3-4):21-4. 26. Mathieu JE, Zajac DM.A Review and Meta Analysis of the Antecedents, Correlates and Consequneces of Organizational Commitment,Psychological Bulletin.Journal of Psychological.2000 ;89(4) 171-194. 27. Meyer P J, Allen N. A three component conceptualization of organizational commitment. Journal of Human Resource Management Review.2001;85(8-9): 67-72. 50 فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393
Evaluation of predictive conceptual model organizational citizenship behavior in nurses based on their lifestyle and organizational commitment Rahimnia Fariborz, Mirzaei Vahid Rahimnia F. PHD.Associate Professor Faculty of Management,Ferdowsi University of Mashhad,Mashhad,Iran. Corresponding author: Mirzaei V. PhD Student of Behavioral Management, Ferdowsi University of Mashhad, mashhad,international campus. Address:Mirzaei_va @yahoo.com Nursing Management Quarterly Journal of Nursing Management Third Year, Vol 3, No 2, Summer 2014 Introduction: Dynamic organizations expect their employees to behave beyond their defined roles; behaviors that employees promote their performance. Since organizational citizenship behavior nurses effect on quality of nursing care; so, assessing factors that influence their organizational citizenship behavior would be increased quality of nursing care. Aim: This main purpose of this study was to assessing the relationship between lifestyle and organizational citizenship behavior the clinical nurses with emphasis on intermediate role of organizational commitment. Method: This study was a descriptive-survey that was done in North Khorasan public hospitals in 2013. In this study, cluster sampling was used with proportional allocation and finally, 420 nurses were selected randomly. They answered to standardized questionnaires with Likert scale; Organization commitment; Allen& Myer (1990), Lifestyle; Katler (2000), and citizenship organizational behavior; Oregan (2000). The Cronbach s alpha was used to determine reliability that was obtained as follows: 82.6%,.85.8% and 87.4%. Finally, data was analyzed by use Spearman and Path Analyze tests through SPSS18 and Lisrel 8.72 soft wares. Results: There are a significant correlation between the lifestyle factors; activity (β=28%) interests (β=40%), opinion (β=36%), property population (β=49%), and organizational commitment factors; affective commitment (β=47%), continuous commitment (β=28%), normative commitment (β=44%) with citizenship organizational behavior of the nurses. The direct effect nurses life style on their citizenship organizational behavior is more than its effect with organizational commitment as a mediator (p<0.000). Conclusion: In order to findings suggested that nurse managers planning for changing factors that effect on nurses life style and their organizational commitment for improving nurses citizenship behavior. Key words: lifestyle, nurse.organizational citizenship behavior, organizational commitment 51 51